Tôi 54 tuổi, bị méo miệng, tay trái, chân trái yếu, khám tại bệnh viện Đa Khoa Bến Cát Bình Dương, bác sĩ chẩn đoán tai biến mạch máu não. Đã điều trị qua thuốc tây được 20 ngày và được bác sĩ chỉ định chuyển qua điều trị bằng thuốc thang (đông y) kết hợp châm cứu thấy cũng thuyên giảm phần nào. Huyết áp 140/90, máu nhiễm mỡ, xét nghiệm máu 03 lần. Xin hỏi để phòng ngừa tái phát tai biến mạch máu não thì nên uống thuốc gì hiệu quả nhất và an toàn nhất; nghe bác sĩ nói có loại thuốc uống 01 viên phòng ngừa tai biến được 06 tháng, thông tin này có chính xác hay không và nếu có thì là thuốc gì. Bệnh tai biến mạch máu não có điều trị được không, và lý do dẫn đến tai biến mạch máu não là gì, tại sao bệnh tai biến cứ lặp đi lặp lại nhiều lần?
Trả lời:

Chào ông.

Trước tiên, xin rất chia sẻ với băn khoăn của ông Danh. Tai biến mạch máu não còn gọi là đột quỵ. Đột ngột bị méo miệng và liệt tay chân bên trái là ông đã bị đột quỵ. Có 2 dạng đột quỵ là nhồi máu não và xuất huyết não. Nhồi máu não là tình trạng một hoặc nhiều vùng của não bị thiếu máu nuôi rồi bị chết do động mạch nuôi vùng não đó bị hẹp nặng hoặc bít tắc hoàn toàn. Nguyên nhân thường gặp nhất là do bệnh lý xơ vữa động mạch tạo thành mảng xơ vữa bám trên thành mạch não. Khi mảng xơ vữa bị vỡ hoặc bị loét, huyết khối (cục máu đông) sẽ tạo ra trên nền mảng xơ vữa ấy, làm bít tắc hoàn toàn lòng động mạch; hoặc huyết khối vỡ ra thành nhiều mảnh nhỏ, trôi đi theo dòng máu đến gây bít tắc các nhánh động mạch não nhỏ hơn. Xơ vữa động mạch thường xảy ra trên người bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, hoặc tăng cholesterol máu (dân gian thường gọi “máu nhiễm mỡ”) không được điều trị đúng, người hút thuốc lá, nam giới trên 45 tuổi, phụ nữ đã mãn kinh, những người béo phì hoặc thừa cân và những người có lối sống thụ động ít vận động thể lực, hoặc người có thân nhân trực hệ bị nhồi máu cơ tim sớm… Một nguyên nhân khác cũng gây nhồi máu não là huyết khối được thành lập tại tim do bệnh van 2 lá hoặc rối loạn nhịp tim như rung nhĩ, sau đó theo dòng máu lên gây tắc động mạch não. Mặt khác, tăng huyết áp lâu ngày còn làm cho thành mạch máu não yếu đi và dễ vỡ, máu từ lòng mạch tràn ra ngoài, chèn vào mô não xung quanh, gọi là xuất huyết não. Đột quỵ do xuất huyết não thường xảy ra ở người tăng huyết áp không điều trị hoặc điều trị không đúng cách. Triệu chứng của đột quỵ là bệnh nhân đột ngột bị yếu hoặc liệt hẳn một nửa bên người (yếu hoặc liệt tay và chân cùng một bên) kèm với yếu hoặc liệt nửa mặt cùng bên (biểu hiện là “méo miệng”). Bệnh nhân cũng có thể có những triệu chứng khác như nói khó, nuốt khó, rối loạn thị giác, mất thăng bằng. Trường hợp tổn thương não nặng bệnh nhân có thể bị rối loạn tri giác, lơ mơ hoặc hôn mê, thậm chí có thể ngưng thở và tử vong rất nhanh. Một số trường hợp nhẹ, vận động tay chân phục hồi lại hoàn toàn sau khoảng thời gian 24 – 48 giờ, tuy nhiên trong đa số các trường hợp bệnh nhân bị yếu hoặc liệt vận động kéo dài. Các bệnh lý dẫn đến đột quỵ như BS tư vấn đã nêu trên đều là bệnh lý mạn tính, nói vui là bệnh và người bệnh sẽ phải “chung sống cả đời”.

Vì vậy, tai biến mạch máu não dễ tái phát nếu người bệnh không kiên trì theo đuổi một chương trình điều trị tích cực và khoa học. Cụ thể như sau: Phải kiểm soát tốt huyết áp ở người bệnh tăng huyết áp (hạ huyết áp xuống dưới 140/90 mm Hg), kiểm soát tốt đường huyết ở người bệnh đái tháo đường (hạ đường huyết lúc đói xuống dưới 126 mg/dl) và kiểm soát tốt cholesterol ở người có tăng cholesterol máu (hạ cholesterol LDL xuống dưới 100 mg/dl).

Người hút thuốc lá nhất thiết phải bỏ thuốc lá. Hạn chế muối và chất béo động vật trong thức ăn. Tránh dùng các thức ăn lên men hoặc gia vị gây kích thích. Không dùng rượu mạnh. Dùng nhiều rau xanh, đạm thực vật, dầu thực vật. Nên ăn kiêng và vận động để giảm cân nếu thừa cân hoặc béo phì. Luyện tập vừa phải. Ở tuổi của ông, vận động thích hợp nhất có thể là khí công, tập dưỡng sinh thở 4 thì, yoga. Những khi thời tiết thay đổi đột ngột, lúc chuyển mùa, người cao tuổi, nhất là người có bệnh tăng huyết áp, không nên đi tiểu ngoài trời lạnh vào ban đêm. Các thuốc kháng tiểu cầu uống như aspirin và clopidogrel (biệt dược Plavix) dùng dài hạn rất hữu ích trong việc phòng ngừa đột quỵ và tái phát đột quỵ, vì các thuốc này phòng ngừa thành lập huyết khối xơ vữa động mạch. Tuy nhiên không nên tự ý sử dụng thuốc mà cần có chỉ định của BS. Rất tiếc là đến nay chưa có loại thuốc nào “uống 1 viên phòng ngừa được tai biến mạch máu não 6 tháng” như ông hỏi. Trường hợp của ông, nguy cơ bị tai biến tái phát khá cao. Tôi nghĩ ông nên bình tĩnh, không nên ngắt quãng hoặc thay đổi phác đồ điều trị nhiều lần trong thời gian ngắn. Nên xác định là phải điều trị lâu dài, nếu không muốn nói là suốt đời. 

Chúc ông sớm ổn định và an tâm điều trị.

Chuyên gia tim mạch