Rivaroxaban là thuốc thuộc nhóm dự phòng và điều trị cục máu đông mới được ngành y tế đưa vào danh sách các thuốc điều trị COVID 19 tại nhà. Sau khi có công văn hướng dẫn, nhiều người đổ xô tìm hiểu và đi mua loại thuốc này. Để biết rõ hơn về công dụng và cách dùng rivaroxaban hiệu quả nhất, mời bạn tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Rivaroxaban là thuốc gì?
Rivaroxaban là thuốc chống đông máu, dự phòng và điều trị cục máu đông dùng trực tiếp theo đường uống. Rivaroxaban trực tiếp tham gia ức chế yếu tố đông máu Xa, do đó ngăn chặn quá trình chuyển prothrombin thành thrombin, đồng thời làm chậm quá trình hình thành cục máu đông, giúp điều trị và ngăn ngừa huyết khối. Bởi vậy, thuốc rivaroxaban được dùng để dự phòng huyết khối tĩnh mạch ở người bệnh thay khớp háng, khớp gối; Dự phòng đột quỵ não và huyết khối ở người bệnh rung nhĩ; Điều trị và dự phòng tái phát huyết khối tĩnh mạch sâu và thuyên tắc phổi; Hội chứng mạch vành cấp; Người bệnh nhiễm SARs-COV-2 (bệnh nhân F0).
Thuốc rivaroxaban mới đây chính thức được đưa vào đơn thuốc điều trị Covid tại nhà. Rivaroxaban có nhiều hàm lượng đa dạng khác nhau như: Rivaroxaban 2,5mg, rivaroxaban 10mg, rivaroxaban 15mg, rivaroxaban 20mg giúp người dùng có nhiều lựa chọn, thuận tiện cho quá trình điều trị. Thuốc rivaroxaban có các tên thương hiệu (biệt dược) khác nhau trên thị trường như:
- Xarelto có các hàm lượng: Xarelto 2,5mg, Xarelto 10mg, Xarelto 15mg, Xarelto 20mg với dạng bào chế là viên nén.
- Langitax: Dạng bào chế là viên nén với các hàm lượng: Langitax 10mg, Langitax 15mg, Langitax 20mg.
- Xelostad: Xelostad 10mg dạng viên nén
- Rivaxored: Rivaxored 10mg, Rivaxored 15mg, Rivaxored 20mg (Ấn Độ).
Bên cạnh rivaroxaban, hiện nay cũng có nhiều loại thuốc chống đông đường uống khác như: Apixaban 2,5mg, apixaban 5mg (tên thương hiệu Apixaban, Eliquis 2,5mg, Eliquis 5mg, Elimbosis 2,5mg, Elimbosis 5mg,...); Dabigatran 75mg, dabigatran 110mg, dabigatran 150mg (tên thương hiệu như Dabigatran etexilate, Pradaxa 75mg, Pradaxa 110mg, Pradaxa 150mg…) đều được dùng để dự phòng huyết khối.
Các loại thuốc chống đông máu rivaroxaban
Các nghiên cứu cho thấy, một trong những biến chứng nguy hiểm mà virus SARS-CoV-2 gây ra ở người bệnh COVID-19 là nguy cơ hình thành cục máu đông. Khi cục máu đông xuất hiện ở người bệnh COVID-19 thì hậu quả mà nó gây ra sẽ rất nặng nề, cụ thể là gây tắc nghẽn mạch máu, suy hô hấp, suy tim, đột quỵ não, thuyên tắc phổi đe dọa rất lớn đến tính mạng người bệnh. Sử dụng thuốc chống đông máu sẽ giúp ngăn ngừa sự hình thành và làm tan huyết khối, hạn chế tối đa những di chứng mà nó gây ra, giảm tỷ lệ tử vong ở người bệnh bị nhiễm n-COVI. Do đó, rivaroxaban đã được đưa vào danh sách các thuốc chống đông máu điều trị cho bệnh nhân COVID 19 tại nhà.
Nghiên cứu lâm sàng trên thế giới về tác dụng chống cục máu đông của rivaroxaban ở bệnh nhân COVID 19
Độ an toàn và hiệu quả của rivaroxaban trong điều trị và phòng ngừa cục máu đông ở bệnh nhân COVID 19 đã được nghiên cứu qua các thử nghiệm lâm sàng ở nhiều quốc gia trên thế giới, có thể kể đến như:
Nghiên cứu tác dụng chống huyết khối ở bệnh nhân COVID 19 của rivaroxaban 10 mg (đăng trên Pubmed)
PREVENT-HD là một thử nghiệm mù đôi, có đối chứng với giả dược, nhằm đánh giá hiệu quả và độ an toàn của rivaroxaban đối với những bệnh nhân COVID-19 điều trị tại nhà (đều là người có nguy cơ bị huyết khối). Những người tham gia được chọn ngẫu nhiên theo tỷ lệ 1:1, sẽ được dùng rivaroxaban 10mg 1 viên/ ngày hoặc giả dược trong thời gian 35 ngày. Thử nghiệm này đánh giá, ở những bệnh nhân ngoại trú có triệu chứng với COVID-19 với ít nhất một yếu tố nguy cơ huyết khối bổ sung có nguy cơ chảy máu thấp, hiệu quả và độ an toàn của liều 10mg một lần mỗi ngày của rivaroxaban để giảm các biến cố huyết khối, nhập viện và tử vong.
Nghiên cứu thử nghiệm trên quy mô lớn tại 31 địa điểm ở Brazil (đăng trên The Lancet tháng 6/2021)
Một thử nghiệm thực tế được tiến hành tại 31 địa điểm ở Brazil nhằm so sánh hiệu quả và độ an toàn của nhóm thuốc điều trị chống đông và nhóm thuốc dự phòng chống đông trong việc điều trị dự phòng huyết khối ở bệnh nhân COVID 19. Nhóm thuốc điều trị chống đông có rivaroxaban (15 hoặc 20mg), ngoài ra còn dùng một số thuốc khác như: Enoxaparin tiêm dưới da hoặc heparin không phân đoạn tiêm tĩnh mạch. Nhóm dự phòng chống đông gồm enoxaparin tiêu chuẩn tại bệnh viện hoặc heparin không phân đoạn. 615 bệnh nhân tham gia cuộc thử nghiệm này đều trên 18 tuổi, trong đó có 311 người ở nhóm điều trị chống đông và 304 người vào nhóm dự phòng chống đông. Cuộc thử nghiệm kéo dài từ 24/6/2020 đến ngày 26/2/2021 cho thấy, không thấy xuất hiện huyết khối ở những bệnh nhân sử dụng rivaroxaban, đồng thời giúp giảm nguy cơ biến chứng do cục máu đông gây ra như: Thuyên tắc phổi, suy tim, đột quỵ...
Những lưu ý khi sử dụng thuốc chống đông rivaroxaban trong điều trị COVID 19
Để sử dụng thuốc chống đông rivaroxaban hiệu quả nhất, người bệnh COVID 19 cần nắm rõ những lưu ý dưới đây:
Nên dùng rivaroxaban như thế nào để hiệu quả tốt?
Liều dùng rivaroxaban theo khuyến cáo cho bệnh nhân F0:
Các cơ quan ngành y tế khuyến cáo đối với các trường hợp F0 không triệu chứng trong độ tuổi 18 trở lên và được điều trị tại nhà nên dùng rivaroxaban liều 01 viên 10mg/ngày vào buổi sáng, uống cùng bữa ăn.
Liều dùng rivaroxaban với các trường hợp khác:
- Để ngăn ngừa cục máu đông trong não (đột quỵ) và các mạch máu khác: Dùng rivaroxaban 20 mg/ ngày. Nếu mắc các vấn đề về thận, có thể giảm liều xuống 15 mg/ ngày.
- Dùng rivaroxaban để điều trị và dự phòng tái phát huyết khối tĩnh mạch sâu, thuyên tắc phổi: 15 mg/lần x 2 lần/ngày trong 3 tuần đầu, sau đó tiếp tục dùng 20 mg/lần x 1 lần/ngày. Thời gian điều trị tối thiểu kéo dài 3 tháng liên tục tùy theo đáp ứng của người bệnh.
- Điều trị huyết khối tĩnh mạch nông: 10 mg/lần x 1 lần/ngày, liên tục 45 ngày.
- Sau ít nhất 6 tháng điều trị cục máu đông, có thể tiếp tục dùng rivaroxaban với liều 10 mg/ ngày hoặc 20 mg/ ngày.
Phải uống thuốc cùng bữa ăn, cố gắng uống vào 1 thời điểm trong ngày để tránh quên. Trong trường hợp người bệnh khó nuốt, cần nghiền viên thuốc và trộn cùng nước trước khi uống. Đối với người có bệnh lý nền hoặc đang dùng các thuốc chống đông khác, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng rivaroxaban.
Người bệnh COVID-19 nên dùng liều rivaroxaban 10 mg 1 viên/ngày vào buổi sáng
Thận trọng tương tác thuốc khi sử dụng rivaroxaban
Người bệnh cần lưu ý, có thể xảy ra tương tác thuốc khi sử dụng rivaroxaban với các thuốc khác như:
- Cần thận trọng nếu người bệnh được điều trị đồng thời với thuốc chống viêm không steroid (NSAID) và chất ức chế kết tập tiểu cầu như clopidogrel vì những sản phẩm thuốc này thường làm tăng nguy cơ chảy máu.
- Các thuốc chống đông khác (warfarin natri, heparin) có thể làm tăng nguy cơ chảy máu khi cùng cùng rivaroxaban.
- Khuyến cáo không nên sử dụng rivaroxaban cho người bệnh đang đồng thời sử dụng các thuốc chống nấm azole đường toàn thân hoặc các thuốc chống HIV nhóm ức chế protease do sẽ làm tăng dược lực học của rivaroxaban gấp nhiều lần, tăng nguy cơ chảy máu.
Do đó, đối với người có bệnh lý nền hoặc đang dùng các thuốc chống đông, vitamin và thực phẩm chức năng khác thì cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng rivaroxaban.
Khi dùng rivaroxaban nên kiêng gì?
- Sử dụng các chất kích thích cùng rivaroxaban sẽ làm tăng nguy cơ gặp tác dụng phụ. Điển hình là khi dùng rivaroxaban cùng với rượu sẽ làm tăng nguy cơ chảy máu hơn. Do đó để đảm bảo an toàn, người bệnh cần kiêng hoặc hạn chế tối đa việc uống rượu bia, hút thuốc lá… trong quá trình dùng thuốc.
- Ngoài ra, rivaroxaban là dòng thuốc chống đông thế hệ mới nên không bị ảnh hưởng bởi các thực phẩm giàu vitamin K. Do đó, người bệnh không cần thiết phải kiêng tuyệt đối các thực phẩm như: Cải xoăn, bắp cải, cải bó xôi, măng tây, cần tây, trứng,...
Những đối tượng cần thận trọng khi sử dụng rivaroxaban
Các cơ quan y tế cũng khuyến cáo, không sử dụng rivaroxaban để điều trị COVID 19 tại nhà đối với các trường hợp:
- Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú;
- Người đang mắc một số bệnh như: Viêm loét dạ dày tá tràng, suy gan, suy thận, các bệnh dễ gây chảy máu đường tiêu hóa, đường tiết niệu, bệnh ưa chảy máu (máu khó đông);
- Không dùng cho người dưới 18 tuổi.
Tác dụng không mong muốn và cách xử lý khi bị quá liều, quên liều rivaroxaban
Việc sử dụng rivaroxaban có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn mà người bệnh cần biết đó là:
- Gây chảy máu: Chảy máu cam, chảy máu kéo dài do vết cắt, phân đỏ hoặc đen; Nước tiểu màu nâu đỏ hoặc đen; Nôn ra máu, ho ra máu, chảy máu nướu răng,...
- Một số các biểu hiện khác như: Đau lưng, rối loạn chức năng ruột hoặc bàng quang, nóng rát, ngứa, tê, cảm giác kim châm hoặc ngứa ran, ngất xỉu, đau ở cánh tay hoặc chân và tiết dịch từ vết thương.
Rivaroxaban có thể gây chảy máu cam
Bên cạnh đó, khi người bệnh bị quên liều, quá liều rivaroxaban thì cần xử lý như sau:
- Trường hợp uống quá liều: Nếu uống quá liều rivaroxaban sẽ làm tăng nguy cơ xuất huyết, do đó người bệnh cần liên hệ với bác sĩ ngay lập tức.
- Trường hợp quên liều: Với trường hợp này, người bệnh nên uống thuốc ngay khi nhớ ra, tuy nhiên nếu đã qua 12 tiếng thì bỏ qua liều đã quên và uống liều tiếp theo vào ngày hôm sau. Tuyệt đối không dùng nhiều hơn một liều trong một ngày để bù cho quên liều. Nên quy định một giờ uống thuốc cụ thể, có thể uống vào bữa ăn sáng là tốt nhất để tránh bị quên liều.
Hiện nay, tình hình dịch COVID 19 ngày càng phức tạp tại nhiều địa bàn trên cả nước. Trước thực trạng này, người bệnh nên tuân thủ thực hiện theo phác đồ điều trị, việc sử dụng rivaroxaban cần được tham khảo ý kiến của thầy thuốc, đồng thời nghiêm túc thực hiện cách ly tại nhà (đối với một số trường hợp), kết hợp áp dụng chế độ dinh dưỡng hợp lý, giữ vững tinh thần lạc quan để sớm vượt qua bệnh.
Tác giả bài viết: Dược Sĩ Lan Khuê
Dược Sĩ Lan Khuê, tốt nghiệp chuyên ngành Dược của Đại học quốc gia Hà Nội, từng là cộng tác viên suất sắc cho nhiều trang tin về sức khỏe và tham gia nhiều khóa đào tạo về chuyên ngành tim mạch, thần kinh và đặc biệt được các GS, TS, BS chuyên khoa tim mạch, thần kinh hướng dẫn. Đã có những kiến thức vững vàng về các loại thuốc, sử dụng thuốc và tương tác thuốc.
Bài viết với mong muốn tăng cường nhận thức, hiểu biết của mọi người, đặc biệt ở người bệnh COVID -19 về việc sử dụng thuốc rivaroxaban đúng cách, giúp dự phòng cục máu đông, phát hiện và xử trí những tác dụng không mong muốn khi điều trị. Đây là 1 trong những yếu tố quan trọng góp phần vào sự thành công của những liệu pháp điều trị.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm y tế
Bài viết của chúng tôi chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin về thuốc rivaroxaban và không nhằm mục đích thay thế cho tư vấn, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng liên hệ với bác sĩ hoặc phòng khám, bệnh viện gần nhất để được tư vấn. Chúng tôi không chấp nhận trách nhiệm nếu bệnh nhân tự ý sử dụng thuốc mà không tuân theo chỉ định của bác sĩ. Xin cảm ơn.
Bài viết có tham khảo một số thông tin từ 1 số website:
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)01203-4/fulltext
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33577800/
https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04757857
https://www.covid19treatmentguidelines.nih.gov/therapies/antithrombotic-therapy/
https://pmj.bmj.com/content/early/2021/04/12/postgradmedj-2021-139923
https://pharmavn.org/rivaroxaban-xarelto.html
https://bvnguyentriphuong.com.vn/nghien-cuu-duoc-dang-tai-tren-tap-chi-quoc-te/thuc-hanh-su-dung-thuoc-chong-huyet-khoi-trong-dieu-tri-covid-19)
https://youmed.vn/tin-tuc/thuoc-rivaroxaban-xarelto/
